Monheim am Rhein is rijk aan geschiedenis en verhalen: de oudste oorkonden waarin Monheim wordt genoemd, stammen uit 1151 en 1157. In beide oorkonden wordt een 'wilhelm de munheym' (Wilhelm van Monheim) genoemd.

Tegen het eind van de 12^e eeuw vestigden de graven van Berg zich in Monheim. Overigens is het Bergisches Land naar hen genoemd.

De heerschappij van de graven (vanaf 1380 hertogen) van Berg duurde zo'n 600 jaar. Zij gaven Monheim ergens tussen 1390 en 1408 de rechten van een 'Freiheit' – een status die in de buurt kwam van een stad en die bijvoorbeeld gepaard ging met dingen zoals marktrechten. De 'Freiheit Monheim' werd vanaf 1423 opnieuw versterkt, waarvan de Schelmenturm tot op de dag van vandaag getuigt. 

Vanaf 1806 stond het Bergisches Land en daarmee ook Monheim onder de heerschappij van de Franse keizer Napoleon. Het Congres van Wenen kende het gebied in 1815 toe aan Pruisen. Monheim vormde samen met Baumberg, Hitdorf en Rheindorf een federatie van gemeenten. 

Het jaar 1960 bracht Monheim dan eindelijk de stadsrechten – en was het begin van een fase van razendsnelle groei. Dat het parlement in 1975 besloot om de stadsdelen Monheim en Baumberg in te lijven bij Düsseldorf was een ingrijpende gebeurtenis, maar het bleef niet meer dan een tussenspel. Toen de stad medio 1976 haar zelfstandigheid terugkreeg, kon ze haar succesvolle ontwikkeling voortzetten. 

Sinds 1994 luidt de naam van de stad officieel Monheim am Rhein. Hij onderstreept de unieke geografische ligging en onderscheidt de stad van een tweede Monheim in Zwaben (Beieren).